Tổng hợp mẩu truyện ngắn trên zhihu - 56. LÀM SAO THẢN NHIÊN ĐỐI DIỆN VỚI VIỆC MÌNH LÀ KẺ NGU NGỐC?

Nhân Sơn Hề [20.000+ likes] 

Trên đời này, có hai kiểu người khiến tôi thán phục: một là những kẻ ngốc nghếch đến vô tư, hai là những bậc trí giả siêu phàm.

Tôi vẫn còn nhớ như in, hồi tiểu học thầy từng giao cho cả lớp một bài tập về nhà:

Tôi là ai? Tôi đến từ đâu? Tôi muốn đi về đâu?

Có lẽ với nhiều người, đây là một câu hỏi cũ mèm, đã rất lỗi thời. Nhưng với tôi, việc được nghe nó từ một người thầy khi còn bé lại là điều vô cùng cảm kích.

Thầy bảo mỗi đứa đều phải có một câu trả lời của riêng mình. 

Tôi đã lao tâm khổ tứ suy nghĩ rất lâu. Ăn cũng nghĩ, ngủ cũng nghĩ, chơi game cũng nghĩ. Thế nhưng vẫn không tài nào nghĩ ra đáp án. 

Đến tận sáng thứ Hai, lúc thầy bắt đầu gọi trả bài, tôi vẫn chưa nghĩ ra nổi điều gì khiến mình thật sự hài lòng.

Những bạn đầu tiên được gọi lên đều có bài, nhưng hầu hết đều theo một mô-típ quen thuộc:

“Tôi là học sinh của trường tiểu học nào đó, sau này muốn làm bác sĩ chữa bệnh cứu người.”

“Tôi là học sinh, sẽ vào trường quân đội, diệt trừ cái ác, bảo vệ chính nghĩa.”

Haizz… nghe những câu ấy, tôi không chán ghét, chỉ là chẳng thấy thú vị gì.

Không phải tôi phủ nhận thành quả của các bạn, nhưng rõ ràng họ chẳng động não chút nào khi đưa ra mấy câu này. 

Càng về sau, những bài khác cũng đều tương tự, chắp ghép một cách máy móc, bắt chước sáo rỗng, thiếu hẳn linh hồn.

Sau khoảng chục lượt, thầy đã chẳng còn kiên nhẫn, không bình luận gì thêm.

Thầy nói, nếu tất cả chỉ là mấy câu trả lời như thế, thì khỏi cần tiếp tục nữa cũng được.

Lúc ấy, lớp phó - con trai chủ nhiệm, một học sinh ba tốt tiêu chuẩn - giơ tay.

Ngân hà lấp lánh

Gương mặt thầy khẽ giãn ra, gật đầu cho phép cậu ấy phát biểu.

Lớp phó như đã chuẩn bị kỹ lưỡng, ngẩng đầu đứng dậy, cất cao giọng pha chút tự hào:

“Tôi là người kế thừa chủ nghĩa cộng sản, đến từ lòng nhân dân, và tôi muốn tới một thế giới nơi tất cả đều hạnh phúc.”

Thầy khẽ gật đầu, rồi nhắc nhở một câu đầy ẩn ý:

“Câu trả lời không tệ đâu, nhưng tốt nhất nên là câu trả lời của chính em. Đừng lúc nào cũng mượn lời cha mẹ nhé.”

Lớp phó bị nói trúng tim đen, lầu bầu cười khan vài tiếng, rồi im lặng ngồi xuống.

Sau đó, thầy quay sang lớp trưởng. Cậu ấy ngập ngừng rồi nói:

“Thưa thầy, em có hỏi ông bà rồi, vì em cũng không biết mình đến từ đâu cả.”

Cả lớp bật cười ầm lên. Ban đầu chỉ một vài tiếng khúc khích, sau đó là cả lớp hùa theo bạn mình.

Thầy gõ bàn, ra hiệu giữ trật tự.

Lớp trưởng nhìn quanh, mặt đỏ bừng, nhưng vẫn dõng dạc nói tiếp:

“Em là tình yêu và hy vọng. Em đến từ sự mong mỏi của ba mẹ, và em muốn đi đến một thế giới tuyệt vời thuộc về riêng em.”

Lặng ngắt. Im đến mức có thể nghe thấy cả tiếng kim rơi.

Tôi- chấn động sâu sắc, tim run bần bật. Lần đầu tiên trong đời, tôi nhận ra mình và “trí tuệ thật sự” cách nhau xa đến thế nào.

Tôi vỗ tay bản năng, rồi cả lớp cũng rộ lên những tràng pháo tay theo sau.

Thầy mỉm cười, đợi mọi người dịu lại mới khẽ nói:

 “Em là sự chân thành và dũng cảm. Em đến từ hoài nghi và giễu cợt, và sẽ bước về nơi ngập tràn pháo hoa cùng tiếng vỗ tay.”

Thành thật mà nói, tôi thực sự thấy may mắn khi có một người thầy như vậy.

Lớp trưởng ngồi xuống, vành mắt ửng hồng.

 Cậu ấy là một đứa trẻ bị bỏ lại - một “lưu thủ nhi đồng”. 

(Ghi chú người dịch: 留守儿童- lưu thủ nhi đồng- Ở Trung Quốc, đây là cách gọi những đứa trẻ bị bỏ lại ở quê trong khi cha mẹ phải lên thành phố mưu sinh.)

Tiếp đó, thầy gọi thêm vài bạn đang nóng lòng giơ tay phát biểu. Lần này, những câu trả lời bắt đầu có phần thú vị hơn. 

Chỉ là sau “viên ngọc” mà lớp trưởng để lại, mấy câu trả lời tiếp theo trông lại cứ như những viên sỏi nằm phía sau vậy.

“Em là công chúa trong truyện Andersen, em đến từ cung điện được bảo vệ nghiêm ngặt, em muốn chạy tới khu rừng của tự do.”

“Em là bù nhìn rơm trên đồng lúa, từ mảnh ruộng đã nuôi lớn mình, và em sẽ đi vun xới cho thửa ruộng của riêng em.”

“Em là người lao động cần mẫn, bước ra từ mồ hôi và nước mắt, muốn tới nơi ngập tràn sự thư thái và hạnh phúc.”

Thầy đều mỉm cười, khuyến khích và nhận xét từng câu một.

Còn tôi, càng lúc càng thấy bất an.

 Lúc nghe lớp phó phát biểu, tôi đã muốn bật dậy “vả mặt” cậu ta một cái.

(Ghi chú người dịch: là một hành động hoặc lời nói, gây khó chịu, bẽ mặt hoặc gây thất bại cho nhân vật khác.)

Tôi vốn là đứa tiếp cận internet sớm, tìm được nhiều thứ hay hơn bạn bè cùng lớp.

Tôi cũng từng nghĩ ra một câu rất ra dáng, đủ để làm màu:

“Tôi là vạn vạn chúng sinh, đến từ thế giới bên ngoài, và sẽ đi tới nơi mình cần phải đến.”

Nhưng giờ, sau lời thầy nhắc nhở lớp phó, tôi tự thấy mình thật hổ thẹn.

Tôi cũng chỉ là một kẻ không có lập trường, sống bằng câu trả lời của người khác.

Tôi không muốn những câu chữ sáo mòn. Tôi muốn có một đáp án sâu sắc của riêng mình.

Nhưng buồn thay, tôi lại chẳng đủ sâu sắc. Tôi chưa từng là đứa thông minh hay giỏi giang gì từ bé.

[Truyện được đăng tải duy nhất tại MonkeyD.net.vn - https://www.monkeydtruyen.com/tong-hop-mau-truyen-ngan-tren-zhihu/56-lam-sao-than-nhien-doi-dien-voi-viec-minh-la-ke-ngu-ngoc.html.]

Thầy lại gọi tiếp mấy bạn nghịch ngợm ngồi cuối lớp. Tôi nghĩ chắc họ cũng bắt chước như thường thôi.

Nhưng rồi, một cậu bạn bất ngờ đứng dậy, nói đầy đĩnh đạc:

“Em là học sinh kém, đến từ những bài thi trượt, và sẽ đi đến hành vi vi phạm pháp luật.”

Thầy dở khóc dở cười, vội sửa ngay:

“X à, điểm số không quyết định việc em có trở thành người tử tế hay không đâu. Ước mơ của em là gì?”

“Dạ thưa thầy, em muốn làm người thu phí bảo kê như cậu Hai của em ạ.”

“Nếu vậy thì em thu phí nhớ bảo vệ người yếu nhé.”

“Thầy yên tâm! Cầm tiền của người, thay người tiêu tai. Đó là điều đương nhiên rồi ạ!”

Cậu ta vừa gật đầu vừa bắt chước dáng điệu các nhân vật phim truyền hình, cong người chắp tay với thầy. 

Mà điều khiến tôi ngạc nhiên nhất là thầy không giống những giáo viên khác, không chê trách hay lên lớp mà chỉ cười nhẹ rồi bảo cậu ngồi xuống.

Lúc này, bất ngờ bạn ngồi ở góc dãy bàn cuối bất ngờ giơ tay.

Cậu ấy bình thường không học hành gì, là một trong những bạn đặc biệt của lớp- lớn hơn chúng tôi tới ba tuổi.

Lớn lên rồi tôi mới biết, cậu ấy bị thiểu năng trí tuệ. Mọi người đều rất mong chờ câu trả lời của cậu, ánh mắt đổ dồn về phía cuối lớp.

“Em là đứa trẻ ngốc nghếch, em đến từ tiếng khóc, và sẽ rời đi trong tiếng cười.”

Khoảnh khắc ấy, tim tôi như bị một mũi tên vô hình b.ắ.n trúng.

Thầy giáo cũng đỏ hoe mắt, nhanh chóng mời cậu ấy ngồi xuống rồi khẽ hắng giọng nói:

“Em không phải là đứa trẻ ngốc, em là một đứa trẻ may mắn hơn rất nhiều người.”

Cậu ấy cười ngây ngô như thể rất vui, rồi lại tiếp tục nghịch món đồ chơi nhỏ trong ngăn bàn.

Lúc đó tôi chưa thật sự hiểu ý thầy, giờ nghĩ lại, có lẽ thầy muốn nói:

“Điều may mắn của em là em có thể mãi mãi là một đứa trẻ.”

Dĩ nhiên có thể đó chỉ là lời nói dối thiện ý. Câu nói ấy cũng có thể bị đem ra m.ổ x.ẻ phê phán. Nhưng tôi vẫn nghĩ thầy không sai.

Sau đó, thầy tiếp tục hỏi một vài bạn khác, nhưng không đến lượt tôi. 

Tôi cũng không chủ động giơ tay.

Bên trong tôi là một trận giằng co kịch liệt - trách mình khôn lỏi, ép mình phải bùng nổ cảm hứng, gặng hỏi vì sao mình lại tầm thường đến thế.

Nhưng rốt cuộc cũng chẳng có gì xảy ra. Tôi không có câu trả lời của riêng mình.

Buổi học ấy kết thúc như vậy, sau này thầy cũng kết thúc kỳ thực tập và chuyển đi nơi khác.

Câu trả lời của tôi, mãi không kịp nói cho thầy nghe. Chuyện này cứ day dứt tôi suốt mười mấy năm.

Một câu trả lời, thật ra chẳng khó với tôi. Tôi có thể nói vài câu sáo rỗng về định hướng nghề nghiệp như mấy bạn kia. Hoặc cũng có thể bắt chước lớp phó, tuôn ra mớ lý tưởng lãnh đạo rỗng tuếch, hay như mấy bạn ngồi cuối lớp, nói vài điều gần gũi, giản dị.

Thậm chí có thể học theo những câu trả lời hay mà thầy khen. Nhưng trong lòng tôi cứ thấy không cam lòng, không muốn thỏa hiệp.

Thằng ngốc không cần băn khoăn “làm sao để đối diện với sự ngu của mình”, vì nó luôn có thể ung dung chấp nhận bản thân, bất kể mình là ai.

Người trí thì cũng chẳng cần lo mình có ngu không. Dù đôi lúc có hoài nghi, nhưng họ sẽ dùng hành động và trí tuệ để dần xóa bỏ nỗi nghi ngờ ấy.

Còn đau khổ nhất là kẻ tầm thường- so với việc chấp nhận mình ngu, thì đối diện với sự tầm thường mới là điều khó khăn hơn cả.

Mà éo le nhất là loại người như tôi- một kẻ tầm thường mà lại có chút tự nhận thức. Còn sót lại một chút “khôn vặt” tưởng là thông minh, nhưng không chạm tới ngưỡng của trí tuệ, mà cũng không cam tâm xếp mình vào hàng “ngu ngốc”.

Thật ra không phải tôi không muốn làm một thằng ngốc, nếu có thể, tôi thật lòng muốn. Nhưng cái “ngu” của tôi là diễn, là học theo, không phải bản chất.

Dù tôi vẫn hay nói một câu: “Lúc nên ngu thì cần phải ngu.”

Nhưng điều khiến tôi nản nhất là - tôi thậm chí còn không thể ngu một cách trọn vẹn.

SINH DIỆT NHƯ THẾ, CHẲNG THỂ NIẾT BÀN. 

Từ câu hỏi đó, có thể thấy người đặt ra ít nhất không phải là kẻ ngốc. Phần nhiều là giống tôi — một kẻ tầm thường nhưng tỉnh táo.

Không cần tự trách, không cần tự giam mình, cũng đừng tự hạ thấp bản thân quá. Như thế là không tôn trọng chính mình.

Những việc bạn cần làm là: Thản nhiên đối diện với sự tầm thường của chính mình. Đừng biến mình thành quái vật, hãy thành thật trò chuyện với bản thân.

Có một góc nhìn khá thú vị là: Con người chúng ta thường không duy trì được sự kết nối với chính mình.

Ở đây, tôi lại muốn nhấn mạnh lý thuyết “tự tôn” và “thờ học” của tôi:

“Lòng tự tôn của con người nên tương xứng với thực lực của bản thân- đó mới là tự tôn thật sự, chứ không phải là kiểu tự cao tự đại mù quáng.”

Nhìn nhận bản thân một cách khách quan - đó là bước đầu tiên để có lòng tự tôn. Ta cần hiểu rõ năng lực của mình, và thể hiện một thái độ phù hợp với điều đó.

Cố quá thì thành quá cố. Kéo theo đó là hàng loạt cảm xúc ngầm chảy - như lúng túng, xấu hổ và phẫn uất.

Vậy nên, những người trông có vẻ “vô tâm” ấy, thật ra lại là những người biết tôn trọng chính mình nhất. Họ chấp nhận bản thân trong từng khoảnh khắc, và có thể giữ bình tĩnh trong hầu hết các tình huống.

…

Thật ra bản chất đều là người khác đang hiểu sai và phủ nhận bạn. Mà khi đối diện với chính mình, chúng ta thường không thể hoàn toàn khách quan, luôn để một phần tư tâm chen vào.

Nếu bây giờ được phép trả lời lại câu hỏi từ mười mấy năm trước, tôi có thể đưa ra rất nhiều đáp án.

Tôi là vật dẫn của gene, đến từ điểm cuối của chuỗi tiến hoá kéo dài 4 tỷ năm-  để rồi bị đào thải bởi chọn lọc tự nhiên.

Tôi là tù nhân của ngôn ngữ, đến từ nhà ngục của hệ thống ký hiệu-  đang tìm một lối thoát im lặng.

...

Những lời ấy- là “đáp án khôn ngoan” tôi vay mượn từ trí tuệ sau khi đã học cách bình thản chấp nhận sự tầm thường của chính mình. Nhưng rốt cuộc, vẫn không phải là đáp án của tôi.

Đáp án thật sự của riêng tôi là:

Tôi là một bức thư tình bị giam giữ - đến từ cái “tầm thường không cam lòng” - để rồi tiến tới cái “tầm thường vui vẻ đón  nhận."